open monumentendag 2011 : SINT-KATELIJNEWAVER & ONZE-LIEVE-VROUW-WAVER

Op zondag 12 september 2011 had  OMD als thema "Confict".
199 steden en gemeenten in Vlaanderen stelden samen met vooral vrijwilligers verenigingen hun patrimonium ter beschikking.
De Zuidelijke Nederlanden werden vanaf de XVIde eeuw het slagveld van Europa.
Het thema conflict was aldus uitermate goed toe te passen.

Op vrijdag 10 september was  er een vooropening gepland voor de BODUCAPgemeenten, die voor OMD al vele jaren samenwerken. Voor een goed gevulde zaal van de Ursulinen stelde  Eddy Van Leuven , de cultuurfunctionaris van de gemeente SKW, met een korte duiding de sprekers voor:

Eric Janssens , schepen van Cultuur van SKW, stelde het thema conflict voor door in onze geschiedenis te kijken en door het over een conflict  over grenzen te hebben:

Paul Van Schoors, voorzitter van vzw Roosendael, ging met een diapresentatie op zoek naar conflicten binnen en rond de toenmalige Cisterciënzerinneabdij.

Burgemeester Eddy Vercammen had het laatste woord en verklaarde de OMD voor geopend.

Daarna volgde nog een uitgebreide receptie door het gemeentebestuur van SKW aangeboden.

Als voorzitter van de Erfgoedraad van Sint-Katelijne-Waver bracht ik op zondag een bezoek aan alle sites van de gemeente die meededen aan OMD..

 ONZE-LIEVE-VROUW-WAVER
Wintertuin en Congozaal van het Instituut v/d Ursulinen.

Wintertuin OLVW. Foto: H.F.E. VERMEIR 2011

De opvallende wintertuin uit 1900 is een unieke artistieke realisatie van buitenstedelijke art nouveau  in een katholieke context. Hij was bedoeld als een standingvolle ontvangstplaats voor de familieleden van de honderden inwonende meisjes van stand.
De decoratieve onderdelen van het tongewelf in glas-in-loodraam worden omlijst door een boord van bloemen- en plantenslingers, met Oost-Indische kers als motief, die langs de dragende hoofdspanijzers omhoog klimmen. In de bredere muddenpanelen zie je twee zwaluwen, voorboden van de lente en het mooie weer. (1) Ook de kunstzinnige gezandstraalde ramen hebben een bepaalde charme.

Congozaal(1920) , Instituut Ursulinen. Foto:H.F.E. VERMEIR 2011

Er zijn 6 grote wandtaferelen op doek van het atelier Jan Baptist Walgrave uit Duffel in de Congozaal.Men toont o.m. Matadi en 2 voormalige missieposten van de Waverse zusters ursulinen - Titule en Angodia. Er is veel aandacht voor de belangrijke rivieren en producenten uit de voormalige kolonie, maar de naakte(?)  zwarte mensen en de zusters zelf zijn nergens te bespeuren. Op het decor er rond zien we wel horens van overvloed en bovenaan de ster die door Leopold de II toegevoegd werd aan zijn embleem van   LL, maar de twee letters met de rug naar elkaar.

Erfstraat met bunker L15

Opstelling in de bunker. Foto: H.F.E. VERMEIR 2011

Op het grondgebied van de huidige gemeente Sint-Katelijne-Waver werden 43 bunkers gebouwd.
Na WO II werden de bunkers verkocht op negen na. Bunker L15 werd in 2007 door de gemeente aangekocht. Hij werd zo origineel mogelijk terug ingericht i.s.m. de Simon Stevinstichting  en het Jozef van Rompay-Davidsfonds-Genootschap.

De bunker was gebouwd voor de opstelling van twee mitrailleurs, elk in een afzonderlijke schietkamer van ca. vier vierkante meter.                                     

Er kwamen heel wat bezoekers opdagen.

SINT-KATELIJNE-WAVER

 Groentenmuseum " 't Grom"

" 't Grom" met deel van de schuur en de vlag van OMD.  Foto: H.F.E. VERMEIR 2011

" 't Grom" uit 2006, is het eerste doe-museum rond groenten en tuinbouw in Vlaanderen. De site bevat twee pachthoeven van de abdij Roosendael uit 1701 en 1712 en een schuur. Je kon er het museum bezoeken  en  de boerentuin. Daarnaast was er nog de tentoonstelling "IN BLIK" van Erf en Heem.

Abdij Roosendael  (zijstraat Lange Zandstraat)

Het domein ontleent zijn ontstaan en naam aan de cisterciënzerinnenabdij die tussen 1221 en 1228 werd gesticht. Het initiatief daartoe moet waarschijnlijk gezocht worden bij Gillis Berthout, heer van Berlaar en Geel. De abdissen waren waarschijnlijk tot  1352 afkomstig uit de familie Berthout.
 Einde 15de en begin 16de eeuw  bereikte Roosendael een eerste bloeiperiode, die onder de abdissen Christina Vranckx en Martha  Van Baasrode voor nieuwbouw en verbouwingen zorgden.

Tussen 1566 en 1580 werd de abdij vele malen geplunderd en onder het calvinistisch bewind (1580-1585) volledig afgebroken.

De heropbouw startte in 1648, het jaar van de Vrede van Munster, onder abdis Joanna van Laethem (1639-1662). In 1660 namen de zusters er hun intrek.(2)

Infopaneel van het Herenkwartier. Foto: H.F.E. VERMEIR 2011

Herenkwartier: Abdis Joanna van Laethem (zie boven) liet op de plaats van het bord (zie bijgevoegd plannetje) een groots Herenkwartier bouwen. Onder Abdis Maria van Eijwerven (1663-1679) werd het gebouw voltooid. Dit bouwwerk was feitelijk een tweede  en grens voor mannelijke bezoekers. Het mooie poortgebouw dat nu volgt kwam men eerst tegen.

Poortgebouw uit 1777. Foto: H.F.E. VERMEIR 2011

 
Inkompoort met aansluitende ommuring en lagere aanbouwsels op het einde van de toegangsdreef. Het poortgebouw is van 1777 cf. het chronogram "CUstoDIt sepes et arCet portâ MUnIt Ut pLUs serVet", met integratie van het devies van de toenmalige abdis Agnes Haegens "custodit sepes et arcet" (sepes-haag). Monumentaal classicistische constructie met een parement van blauwe hardsteen voor de zuidgevel van de drie traveeën en twee bouwlagen opgevat als klassiek tempelfront. (3)

De kloostergemeenschap bezat ca. 1790 meer dan 1000 ha gronden en verpachtte in Sint-Katelijne-Waver alleen al een tiental boerderijen w.o. de Midzeelhoeven. Het noodlot zou al vlug toeslaan, wanneer de Fransen a.g.v. de Franse Revolutie in 1997 onze gewesten bezetten en de abdij als zwart goed werd verkocht en voor het grootste deel werd afgebroken.

Verder was er nog de ijskelder te bezoeken.

De ijskelder. In Roozendael liet men de vrijwilligers niet op hun honger. Foto: H.F.E. VERMEIR  2011

De ijskelder is gelegen op de plaats waar vroeger de kerk stond en dateert waarschijnlijk 19de eeuw, maar met gebruikmaking  van oudere ondergrondse delen.
De kuip heft een gemetseld koepelgewelf en een achthoekig grondplan met een uiterste doorsnede van 3,70 m. ter hoogte van de drempel.

Ook het pesthuis was nog te bezoeken, daar gaf de heer Paul Van Schoors tekst en uitleg.

Waarvan akte.


Referenties:
(1) Brochure "Open Monumentendag" , Conflict, 11.09.2011 , p.22.
(2) Ivo  Adriaenssens,   "Het Domein Roosendael in Sint-Katelijne-Waver", overdruk M&L, s.d., p.2.
(3) Uit: " De inventarisatielijst van Monumenten en Landschappen", onder St.-Katelijne-Waver, p.169.

Abdij/ Abtei/ Abbey/ Abbaye: Roosendael te Sint-Katlijne-Waver

Officiële opening LANDHUIS oude ABDIJ ROOSENDAEL
woensdag 7 september 2011
te Sint-Katelijne-Waver
------------------------------------------------------------------------------

Het Kempens Landschap vzw en Roosendael vzw nodigden een pleiade vooraanstaanden uit om  de renovatie van het Landhuis met enkele spreekbeurten , een rondleiding en een 'gezellige' receptie voor open te verklaren.
  Aan het woord kwamen :
 Geert Bourgeois, viceminister-president van de Vlaamse regering en Vlaams minister van Toerisme en Onroerend Erfgoed.
 Ludo Helsen, covoorzitter Kempens landschap vzw en gedeputeerde van de Provincie Antwerpen voor Monumentenzorg en Europese en Internationale samenwerking en Cultuur.
Eddy Vercammen, burgemeester van Sint-Katelijne-Waver.
Paul Van Schoors, voorzitter van vzw Roosendael.
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

Uit de toespraak van Burgemeester Eddy Vercammen:
" Als gemeentebestuur zijn we trots op dit domein gezien zijn uitzonderlijke status. 
...
 De toenmalige Stichting Kempens Landschap heeft er voor gezorgd dat de toekomst van deze vroegere Cistrciënzerinnenabdij gevrijwaard bleef. 
Het was Député Ludo Helsen die ijverde voor de aankoop en het opstarten van diverse restauratiedossiers. 

Vanaf de aankoop in 2002 werd er gewerkt o.l.v. Philippe De Backer. Op 7 september 2004 vond de opening van het gerestaureerde poortgebouw plaats. Exact twee jaar later was de restauratie van het koetshuis een feit. Na het koetshuis werd ook de kasteelruïne plechtig ingehuldigd op 10 september 2009. Vandaag kan u het Landhuis in al zijn glorie bewonderen. 
Zonder vzw Kempens Landschap zou dit alles niet mogelijk geweest zijn. Als gemeente zorgden we voor de opmaak van het BPA en met het lidmaatschap werd de basis gelegd voor de toekomst van het domein.


 vzw Pasar riep deze plaats uit tot het mooiste natuurplekje van onze gemeente.


Als gemeente wensen we  de ingeslagen weg verder te bewandelen, dankzij de expertise van het Kempens Landschap wordt dit mogelijk. Gedéputeerde Ludo Helsen nam dit initiatief 14 jaar geleden en zorgde door de solidariteit van de gemeenten voor een toekomst van dergelijke projecten.

De integrale benadering, geloven in het project en de samenwerking met de overheden op Europees, Vlaams, provinciaal en gemeentelijk vlak zal ook de basis zijn om een ander stukje erfgoed in onze gemeente, de 'wintertuin', een toekomst te geven. ...

Het gemeentebestuur draagt samen met vzw Roosendael en Kempens Landschap zorg voor  het beheer van het 17 ha grote domein. Dankzij het Interreg subsidiedossier "In de Ban van Buiten" werd in 2009 reeds gestart met het landschapsherstel en -onderhoud. Zoals jullie kunnen vaststellen vorderen ook die werken. ...."

 

 

De  personaliteiten. Rechts Eddy Vercammen. Foto: H.F.E. Vermeir

SEPTEMBER de maanden: betekenis, folklore en gevleugelde woorden.

77777777777777                                                                                                                           77777777777777

DERTIG DAGEN

Dertig dagen heeft september,

april, juni en november.

De andere hebben er dertig en één 

behalve februari alleen.

Want die heeft er vier maal zeven

en in het schrikkeljaar nog één daarneven.

Ben SCHOTT, Schotts Curiositeiten, Het Spectrum, 2003, p.47.

Er is nog een ander volksmddel: tellen op de kneukels van een hand.

De eerste kneukel:  januari is 31 dagen,

het dal ertussen: februari is  28 of 29 dagen voor een schrikkeljaar,

de tweede kneukel: maart is 31 dagen,

het tweede dal: april is 30 dagen,

de derde kneukel: mei is 31 dagen,

het derde dal: juni is 30 dagen,

de vierde kneukel: juli is 31 dagen,

terug vooraan naar de eerste kneukel: augustus is 31 dagen,

terug het eerste dal: september 30 dagen,

terug de tweede kneukel: oktober is 31 dagen,

terug het tweede dal: november is 30 dagen,

terug de derde kneukel: december is 31 dagen.

 Betekenis :

September komt van Septum en betekent zeven. Het was de zevende maand in de oude Romeinse kalender.

Als Meert de eerste maend van 't jaer was, even doe
kwam mij die naem die ik nu voer (september) toe.


Bij de Romeinen wijdde men september aan de god van de smeden Vulcanus.
Bij de Saksers noemde men deze maand Viturmanoth of Mutumanoth, wat fruitoogstmaand betekent. Het was een heilige maand, waarin men offers bracht aan de geesten of demonen.
Karel de Grote noemde deze maand Haervistmonath, van Harvest (oogsten). Daardoor  is er sprake van Herfstmaand.(2)

Beschrijving :

In deze maand keert alles terug tot zijn ware verhoudingen.
De dingen worden weer dieper en voller, de lijnen scherper en sprekender.
De zon begint haar dalende tocht. Ze trekt zich bescheiden terug.
Ze verheldert het rood van de pannendaken, ze tovert frisse groene tinten. in de struiken, de weiden en de velden en ze blikkert bevallig in de ruiten van de ramen. Ze laat alles meer en meer tot ons komen, op mensenmaat zouden we zeggen.

 Sint-Michiel (feestdag: 29 september) een zomer en een hiel

Uit: Van Nieuwjaarsochtend tot Oudejaarsavond, van Gust MÜLLER, Averbode, s.d., p.88.Bijschrift toevoegen

Sint-Michiel met zijn zomer op den hiel.

Sint-Michiel heeft de winter onder zijn kiel. 

Op Sint-Michiel verdwijnt de hitte.

Vallen de eikels voor Sint-Michiel dan is 't vroeg winter!

Sint-Michiel steekt het licht aan,

Maria-Boodschap blaast het uit.

Hij keert zijn rug naar het zonnige jaargetijde en over zijn hiel straalt nog even de zon.
De zomerdagen van einde september   worden de SINT-MICHIELSZOMER genoemd.
Volgens volkse overlevering duurt die acht dagen.

7  X  ZEVEN  X   ZEVEN   X   7   X   7  X  ZEVEN   X  ZEVEN  X  7

Goed om weten  :

De geboortesteen voor september is een saffier.

Referenties :
De afbeelding boven, uit: "Van Nieuwjaarsochtend tot Oudejaarsavond", door Gust MÜLLER , bij Goede Pers Averbode, s.d., p.81.
(2) Adolf ULENS, De Tijd in de Folklore, Brecht, 1931, p.21.